In en rond het Werelderfgoed, dat jaarlijks wordt bezocht door naar schatting 700.000 bezoekers, wonen, werken en recreëren duizenden mensen. Eén van de bekendste Hollandse, toeristische iconen brengt een bezoekersdynamiek met zich mee die om speciale aandacht vraagt. Jacqueline van den Bergen, inwoner van Kinderdijk, interviewt Eric Spaans, gebiedsregisseur, over de bewaking van de leefbaarheid van het gebied voor alle betrokkenen: bewoners, toeristen, bedrijven, overheden en vrijwilligers.
Wie is Eric Spaans? Eric Spaans (1961, 4 kinderen) groeide op in Dordrecht en heeft roots in Kinderdijk, want zijn grootouders woonden aan de West Kinderdijk 187. De laatste jaren van de middelbare school woonde hij aan de Bergstoep in Streefkerk. Sinds 2001 woont hij op de Vuilendam in Ottoland. Hij studeerde geschiedenis in Utrecht en haalde zijn MBA aan de Erasmus universiteit. Sinds 1999 bestaat zijn eigen organisatieadviesbureau ‘De Gelegenheidschepper’. Van 2010-2018 zat hij in de gemeenteraad van Graafstroom, later Molenwaard.
Sinds juni 2019 is Eric Spaans een zogenaamde gebiedsregisseur in Kinderdijk. Hij ondersteunt de leden van het bestuurlijk platform bij hun samenwerking, is voorzitter van het kernteam en zo nodig ook bij andere overleggen aanwezig. Daarbinnen laat hij langzaam maar zeker de partijen ervaren hoe leuk, en vooral ook effectief, het kan zijn als je je eerst verdiept in wat er precies aan de hand is. Als je oog krijgt voor de vaak ingewikkelde positie(s) waar anderen in zitten kan je samen stapje-voor-stapje verdergaan. Het aardige is immers, dat iedereen ongeveer wel hetzelfde wil. Samen willen we een mooi gebied mooier maken en in stand houden, zo min mogelijk overlast voor omwonenden én bezoekers die hun bezoek aan Kinderdijk ervaren als één van de absolute hoogtepunten van hun bezoek aan Nederland. Betrokkenen hebben vaak geen idee wat er allemaal voor nodig is en welke overleggen er zoal zijn om dit in prettige banen te leiden.
“Mijn belangrijkste doel is om partijen te laten samenwerken en zo het onderling vertrouwen te laten groeien.”
“Er speelt zoveel in dit gebied, er zijn zoveel verschillende ontwikkelingen, zoveel verschillende belangen, er is zoveel geschiedenis…. Ik probeer het begrip te laten ontstaan dat snelle en simpele oplossingen gewoon niet mogelijk zijn. Als je beter weet wat er allemaal speelt, ga je van daaruit meedenken. En werk je mee aan het vinden van oplossingen waar je wellicht zelf ook achter staat, of in ieder geval meer begrip voor krijgt en daardoor op kunt brengen” begint Eric Spaans het interview.
Hij vervolgt: “Ik noem mijzelf heel nadrukkelijk gebiedsregisseur (en geen gebiedsmanager zoals mijn voorganger David Louwerse) omdat ‘managen’ de indruk wekt, dat ik zelf iets kan bijsturen. Dat kan ik niet. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de partijen die met elkaar samenwerken in het bestuurlijk platform. Mijn toegevoegde waarde ligt bij het regisseren van de samenwerking tussen deze verschillende partijen.”
“Ik ben adviseur van het bestuurlijk platform Kinderdijk, waar de twee gemeenten en de SWEK, de Provincie Zuid-Holland, het Waterschap Rivierenland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed deel van uitmaken. Tot voor kort werd dit overleg ‘Stuurgroep’ genoemd. Ook dat vond ik geen gelukkige term, omdat ook die groep niet ‘stuurt’. Het is een overleg waar de overheden hun beleid ten aanzien van Kinderdijk op elkaar afstemmen, waar zij elkaar informeren en van waaruit zij advies geven aan de partijen die het echt voor het zeggen hebben. Dan praten we bijvoorbeeld over de gemeenteraad als het gaat over openbare orde en de ruimtelijke ordening, en als hoeder van het belang van de inwoners. Of over de provincie als het gaat om regionaal toeristisch beleid, het Natura 2000 beleid of het OV. En over het waterschap als het gaat om het waterbeheer en de waterveiligheid en over de SWEK tot slot als het gaat om de exploitatie van het Werelderfgoed. In het platform komen alle belangen samen: het lokale, regionale en internationale belang dat Kinderdijk nu eenmaal heeft.”
“Ik denk dat er nergens in Nederland een vergelijkbaar stukje grond te vinden is waar zoveel overheden zo intensief met elkaar moeten samenwerken om alle ontwikkelingen in dit bijzondere gebied te stroomlijnen.”
“Daar komt bij dat er geen werelderfgoed in Nederland is dat uit zichzelf zoveel bezoekers trekt, en dát in een gebied en dorp dat qua cultuur en achtergrond nu niet direct het toerisme omarmt. Er zijn volgens mij geen voorbeelden in de wereld van werelderfgoederen die openbaar toegankelijk zijn en waar tegelijkertijd gezinnen in het gebied zelf wonen. Dit maakt het er voor de stichting, die we in het leven hebben geroepen om het Werelderfgoed te exploiteren, allemaal niet makkelijker op. En vergeet niet, die stichting verdient op die manier wel het geld dat nodig is om het gebied te onderhouden, de monumenten in stand te houden, de molens bewoonbaar te houden en om alle maatregelen te financieren die nodig zijn om de overlast te verminderen. Dat is allemaal mogelijk dankzij de inkomsten uit de bezoekers. Stel je voor dat we dat allemaal van belastinggeld hadden moeten betalen…”
Er zijn best veel overleggen zoals we in het overzicht met de werkgroepen kunnen zien. Zijn die ook allemaal nodig?
Het overzicht met de werkgroepen vind je op de pagina Wie doet wat.
“Ja”, zegt Eric, “want het is nu eenmaal complex, zoals al eerder gezegd. Maar je moet dat ook weer niet overdrijven: als je het zo op een rijtje ziet staan is het veel, maar in de praktijk is dat allemaal best te behappen. De vele overleggen die er nu zijn, zijn niet allemaal permanent. Als het onderwerp ‘vergunningparkeren’ geregeld is, houdt die werkgroep op te bestaan. Het visitorsmanagement gaat waarschijnlijk op termijn naar de SWEK; dan blijft er alleen een overleg over om de uitvoering te monitoren. Als straks het stedenbouwkundig plan klaar is (waarover in deze nieuwsbrief een apart artikel geschreven is, red.), houdt ook die regiegroep op te bestaan. Dat het Kernteam blijft bestaan met daarbij een werkgroep communicatie lijkt me logisch.
Wat zijn de uitdagingen van deze samenwerkingsstructuur?
Eric: “Mensen zijn vaak ongeduldig en denken dat dingen wel even snel geregeld kunnen worden. Maar dat is nu eenmaal vaak niet mogelijk, zeker als de overheid een rol speelt. De overheid is gebonden aan allerlei regels en procedures. Ik leg het vaak zo uit: als burger mogen wij alles doen tenzij het bij wet verboden is; een overheid mag niets doen, tenzij het nadrukkelijk, bijvoorbeeld bij wet of na een democratisch bsluit, is toegestaan.
Dat is ook goed, het beschermt ons tegen willekeur van de overheid, maar het zorgt ook altijd voor traagheid. Dat valt overigens goed uit te leggen. Mensen begrijpen echt wel dat een overheid niet even een printer aan kan zetten om een parkeervergunning uit te printen, maar dat dat zorgvuldig moet gebeuren. Tegelijkertijd blijkt diezelfde overheid af en toe verrassend snel te kunnen werken: de snelheid en voortvarendheid waarmee deze zomer het vergunningparkeren door de gemeenten werd ingevoerd -nadat we eerst met de bewoners waren overeengekomen om het dit jaar nog maar uit te stellen- heeft me echt aangenaam verrast. Dat zie je maar weinig overheden zo snel en goed voor elkaar krijgen.”
Hoe doe je dat dan: grip houden dit belangenveld?
Eric: “Ik ben blij dat er in oktober vorig jaar een ‘Gebiedsperspectief’ is gekomen, opgesteld door Merlijn Pietersma van het bureau ZKA. Ik heb daaruit de bestuurlijke conclusies geformuleerd die door de stuurgroep zijn vastgesteld en door de raden unaniem zijn overgenomen. Dit document, het ‘Advies Toekomst Kinderdijk’ uit oktober 2019 en het daarop gebaseerde ‘Uitvoeringsprogramma’, vormen het fundament voor alles wat we in en rond Kinderdijk aan het doen zijn. De collectieve ambitie die erin verwoord wordt, “het Werelderfgoed Kinderdijk wordt het eerste icoon in de wereld waar het ontwikkelen van de toeristische hotspot samengaat met verbeteren van de leefbaarheid, het behouden van de beleving, authenticiteit, rust en ruimte en het versterken van de natuur” is echt het richtsnoer waar we ons allemaal voor inspannen.”
Wat gaan de mensen hiervan merken?
Eric geeft aan dat belanghebbenden misschien wel ‘tot vervelens toe’ betrokken gaan worden en hij hoopt dat het gaat lukken om naar een zogenaamd governance-model te gaan groeien waarbij bewoners als ‘eigenaren’ betrokken kunnen worden in de gebiedsexploitatie. Het uitgangspunt is en blijft dat de toerist te gast is in het Werelderfgoed en bij de bewoners en niet omgekeerd. Hiertoe moeten we het overleg tussen bestuur en bewoners verder regelen.
Wat wil je de lezers tot slot nog meegeven?
Eric: “Ik hoop dat ik heb laten zien hoe ingewikkeld het soms is. Iedereen mag zoveel mogelijk meedoen en het overal over hebben, ook emotioneel, maar een 100% perfecte oplossing voor iedereen bestaat gewoon niet. Betrokken worden betekent niet altijd je zin krijgen. Respect voor elkaars verantwoordelijkheden, wensen en uitdagingen helpt. Ik ben er trots op dat we hier Amsterdamse en Giethoornse taferelen gaan voorkomen, dat iedereen de gelegenheid krijgt zijn/haar eigen verhaal te vertellen en we zo met elkaar (be)grip krijgen op de besluitvorming.”
“Laten we kijken wat er wél is: een prachtgebied met heel veel leefbare mogelijkheden!”